Met welk materiaal kunnen kinderen het beste leren schrijven?

Aan het begin van het schooljaar komt de tijd om na te kijken of de pennenzak van jullie kinderen nog compleet is of om ze voor het eerst samen te stellen. Ook belangrijk daarbij is het schrijfmateriaal.

In deze blogpost geven we tips en tricks waar je op kan letten bij het aanschaffen van het correcte schrijfmateriaal. Want wisten jullie dat het schrijfmateriaal veel verschil kan maken voor het kind? Zo laten we bijvoorbeeld weten waarom we geen fan zijn van de ‘stabilo rollerpen’ maar wel van de ‘stabilo potloden’.

Hebben jullie nog vragen over het schrijfmateriaal dat jullie zoon of dochter gebruikt. Of willen jullie persoonlijk advies over het aanschaffen van schrijfmateriaal, aarzel dan niet om vragen te stellen en een van onze therapeuten te benaderen.

Leren schrijven is een grote stap voor een kind en is een complex motorisch gebeuren. Er is veel variatie in het tempo waarin kinderen leren schrijven. Sommige kinderen vinden het aanvankelijk heel moeilijk, maar benen in de loop van het eerste of tweede leerjaar nog bij. Sommige kinderen hebben extra oefening nodig met extra aandacht van de leerkracht en ouders. Voor sommigen lukt het ook dan nog niet. Hardnekkige schrijfproblemen leiden vaak tot frustratie en onderpresteren op school. Daarom is doorverwijzing voor schrijfmotorische therapie soms nodig.

Naast een correcte zit- en schrijfhouding, is voor het (leren) schrijven een dynamische pengreep belangrijk. De voorkeur heeft een driepuntsgreep, maar een vierpuntsgreep kan eventueel ook functioneel zijn. Bij een driepuntsgreep wordt het potlood vastgehouden tussen de duim en een licht gebogen wijsvinger en steunt het potlood op de middelvinger. De onderarm en pols steunen op tafel. Beweeg met het schrijven en kleuren zoveel mogelijk vanuit de vingers. Dit gaat het beste als er een open ruimte tussen de wijsvinger en de duim is, de zogenaamde ‘open webspace’. Op die manier wordt het mogelijk gemaakt om soepel, vlot en met weinig inspanning de schrijfactiviteit uit te voeren.

Verschillende immature pengrepen Driepuntsgreep – laterale driepuntsgreep – vierpuntsgreep – pengreep bij hyperlaxiteit

Sommige pennen of potloden ondersteunen meer de juiste houding van duim, wijs- en middelvinger dan andere.
Het kan ook zijn dat uw kind nog geen voorkeurshand heeft ontwikkeld, dan kan schrijfmateriaal dat gelijkvormig is voor links- en rechtshandigen aan te raden zijn, zodat uw kind beide handen kan blijven uitproberen.
In het begin van het schrijfproces is het vaak nog moeilijk voor de kinderen om alle schrijfbewegingen te beheersen, daarom kiezen we aan de start vaak voor materialen die wat meer weerstand bieden. Alsook voor materialen die duidelijk maken wanneer er hard of zacht werd geduwd. Zo leren de kinderen snel om drukcontrole uit te oefenen.

Het kan helpen om kinderen verschillende materialen te laten uittesten om zo te kijken wat het beste werkt om een goede open ruimte tussen de vingers te creëren die fijne vingerbewegingen mogelijk maakt.
Soms kunnen naast het goede schrijfmateriaal nog extra hulpmiddelen nodig zijn om tot een goede pengreep te komen of is extra oefening van in-handmanipulatievaardigheden nodig om meer beweeglijkheid in de vingers te krijgen.

We raden aan om niet te snel over te stappen van potlood naar vulpen. Als het handschrift nog in ontwikkeling is kan traag schrijven of te hard drukken voor vlekken zorgen, wat demotiverend werkt. Bovendien kan een vulpen zich vastzuigen in het papier, waardoor het schrijven ‘zwaarder’ gaat. Bij beginnende schrijvers is een vaste, stabiele schrijfpunt (zoals bij een (vul)potlood) te verkiezen boven het instabiele, rollende kogeltje van een balpen, rollerpen of vulpen, dat is moeilijker onder controle te houden. Eens het schrijven geautomatiseerd is, dan is dat balletje geen hindernis meer.
Na het aanleren van de hoofdletters, zo richting het derde leerjaar, zou een goede overstap kunnen zijn van potlood naar pen, wanneer het kind ook reeds een ontspannen pengreep beheerst, en schrijft met een normale pendruk.

Voor beginnende schrijvers wordt vaak aanbevolen met dik materiaal te schrijven. Het maakt een betere grip en meer bewegingsvrijheid mogelijk, het bevordert een goede coördinatie van vingers, hand en arm en voorkomt kramp.

De Griffix-potloden en –pennen van Pelikan, de Stabilo-potloden en de Scheider-pennen zijn meestal wat dikker, hebben een antisliprand en uitsparingen waarin de drie vingers correct geplaatst kunnen worden. Een voorgevormde greep is zeker geen must, maar een driekantig potlood/pen kan helpen om een optimale greep te stimuleren.

Bij de meeste pennen van ‘Stabilo easy original’ zit de uitsparing voor de duim en wijsvinger in de rubberen grip op een verschillende hoogte, waardoor er geen dynamische greep wordt gestimuleerd. Bovendien is dit een greep die meer spierinspanning vraagt. Ze hebben echter ook enkele productlijnen gehad waarbij de uitsparingen wel op dezelfde hoogte zitten (momenteel bijvoorbeeld de graffiti edition).
Wanneer het kind teveel druk blijft uitoefenen kan een gelpen (vb. Pilot, Pentel) een alternatief zijn als overstap na een potlood.

Alle bovenstaande informatie is geen gouden leidraad noch garantie op een kwalitatief beter of sneller schrift. Wel zijn het tips en adviezen geschreven vanuit ervaring of gebaseerd op onderzoeken, die kunnen helpen om tot een betere pengreep en schrift te komen. Voor elk kind zal individueel bekeken moeten worden wat de beste opties zijn: de pengreep moet vooral dynamisch zijn. Afhankelijk van de leerfase van het kind en hoe het kind het potlood of de pen vasthoudt wordt het materiaal gekozen dat het beste in de hand ligt en ook voor het kind het prettigst schrijft.  

Bronnen:
– Pelikan – Griffix
– Ik kan het! – Schrijfmotorisch therapieconcept – H. Van Waelvelde, B. De Mey, G. Dewitte
– kennisrotonde.nl
– handschriftontwikkeling.nl
– advys.be
– deschrijfvriend.nl
– hbo-kennisbank.nl
– pilotpen.be
– stabilo.com